Περιγραφή και στόχοι του έργου
Η αύξηση των παγκόσμιων διατροφικών αναγκών σε κτηνοτροφικά προϊόντα, αφενός λόγω της αύξησης του πληθυσμού και αφετέρου λόγω αλλαγής των διατροφικών συνηθειών, έχει οδηγήσει στην εφαρμογή μεθόδων υψηλής τεχνολογίας στην κτηνοτροφία, που στοχεύουν στην αύξηση της παραγωγικότητας και στη μείωση του κόστους εκτροφής.
Η ευρεία εφαρμογή της τεχνητής σπερματέγχυσης (ΤΣ) έχει συμβάλει σημαντικά στη γενετική βελτίωση των ζώων εκτροφής, ενώ η δυνατότητα προεπιλογής φύλου με την χρήση φυλοπροσδιορισμένου σπέρματος (ΦΠ-Σ) έχει συνεισφέρει επιπλέον επιταχύνοντας το γενετικό «βήμα». Για το διαχωρισμό των ΧΧ και ΧΥ σπερματοζωαρίων (ΣΠΖ) γίνεται χρώση του DNA με μη τοξική φθορίζουσα ουσία. Λόγω του μεγαλύτερου μεγέθους του Χ χρωμοσώματος τα θηλυκά ΣΠΖ σχηματίζουν διακριτό πληθυσμό εντονότερου φθορισμού. Οι πληθυσμοί των ΧΧ και ΧΥ ΣΠΖ διαχωρίζονται με τη χρήση Κυτταρόμετρου ροής υψηλής ταχύτητας (FACS-sorter), με καθαρότητα περίπου 90%. Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται ευρέως διεθνώς στα βοοειδή και αποφέρει σημαντικά οφέλη τόσο στους κτηνοτρόφους, όσο και στις εταιρείες που εμπορεύονται το ΦΠ-Σ.
Στην παρούσα πρόταση προτείνεται ο διαχωρισμός των ΣΠΖ του κριού σε θηλυκούς και αρσενικούς πληθυσμούς με την τεχνολογία του FACS-sorter. Θα χρησιμοποιηθούν πρόβατα δύο αυτοχθόνων φυλών «Φριζάρτα» και «Χίος». Μολονότι η τεχνική αυτή δεν εφαρμόζεται εμπορικά διεθνώς στα πρόβατα, αυτό δεν οφείλεται σε τεχνικά προβλήματα. Αντιθέτως, μετά από διαχωρισμό με FACS, τα ΣΠΖ του κριού παρουσιάζουν καλά χαρακτηριστικά. Ο βασικός λόγος που δεν αξιοποιείται εμπορικά το ΦΠ-Σ του προβάτου είναι ότι η παραγωγή πρόβειου γάλακτος αντιπροσωπεύει μόλις το 1,3% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής γάλακτος, έναντι 83% του αγελαδινού (FAOofUnitedNations, 2012, http://www.sheep101.info/dairy.html). Παραπλήσια στοιχεία ισχύουν και για την παραγωγή κρέατος. Στη χώρα μας όμως, η εκτροφή προβάτων και αιγών αποτελεί τον κορμό της κτηνοτροφικής παραγωγής. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, στην Ελλάδα το 2014 εκτρέφονταν 151.000 αγελάδες και μοσχίδες γαλακτοπαραγωγής και 305.000 βοοειδή κρεοπαραγωγής, ενώ εκτρέφονταν συνολικά 12.800.000 μικρά μηρυκαστικά, κατατάσσοντας τη χώρα μας 4η σε πληθυσμό αιγών και προβάτων στην Ευρώπη (2014, http://www.statistics.gr/el/statistics/-/publication/SPK33/-). Στην Ελλάδα η παραγωγή πρόβειου γάλακτος αντιπροσωπεύει το 42% του συνόλου, ενώ το αγελαδινό το 36%. Είναι λοιπόν προφανές, ότι η εφαρμογή της τεχνικής αυτής στα πρόβατα παρουσιάζει ιδιαίτερο οικονομικό ενδιαφέρον στην Ελλάδα, αφού οι κτηνοτρόφοι μπορούν να επωφεληθούν άμεσα από την χρήση ΦΠ-Σ, καθώς παράγονται βέλτιστες αναλογίες αρσενικών και θηλυκών ζώων. Τα οφέλη όμως είναι πολλαπλασιαστικά, καθότι η χρήση του ΦΠ-Σ, ως στρατηγική προεπιλογής φύλου, θα χρησιμεύσει στην αύξηση του ρυθμού γενετικής βελτίωσης των αυτόχθονων φυλών. Η γενετική βελτίωση των αυτόχθονων φυλών θα συμβάλει στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων γάλακτος Π.Ο.Π., όπως η φέτα. Επίσης θα αφαιρέσει το κίνητρο παράνομης χρήσης σε προϊόντα Π.Ο.Π. γάλατος προερχομένου από μη αυτόχθονες φυλές υψηλής παραγωγικότητας και κατά συνέπεια μικρότερου κόστους.
Στην παρούσα πρόταση οι στόχοι προσδιορίζονται ως εξής:
- Εργαστηριακός προσδιορισμός και τυποποίηση των βέλτιστων εργαστηριακών συνθηκών για το φυλετικό διαχωρισμό του σπέρματος με την τεχνική της Κυτταρομετρίας ροής.
- Επιδεικτικές/Ερευνητικές σπερματεγχύσεις με ΦΠ-Σ και μη ΦΠ-Σ σε πρόβατα των φυλών Φριζάρτα και Χίου. Παραγωγή των πρώτων φυλοπροσδιορισμένων προβάτων στην Ελλάδα.
- Δημιουργία τράπεζας σπέρματος (ΦΠ-Σ και μη ΦΠ-Σ). που θα χρησιμοποιηθεί μετάτον απογονικό έλεγχο του γενετικού υλικού των ζώων-σπερματοδοτών.
- Μελέτη σκοπιμότητας για την εμπορική εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων.